Kotorleipe e kulturako e romane, ashkalyune thay egipqanyune komunitetengo sito vasno, na numay vash olengo pejnaripe numay ini maripe e diskriminipesko, kova sito pandar prezentuno ani Kosova, vakerdilo ano panel disktuipesko pedral akaya tema ano rami e phanipesko e ekspozitako vash Holokuasti  e  “Rasyuni diagnoza: ‘magjup’ – genocidi e nazistyengo pedral sintya-roma thay lugo maripe vash janipe”. Phanglo e mothavipeya e kotorleipesko e hisotirako akale komunitetengo kay si marginalizipe diskutinde  e Ilirjana Blakaj, antropologa kotar “Stands for United States Holocaust Memorial”, Urma Menekshe, sikavni e romana qhibyako thay Avdi Misini, zhurnalisti ani Kosovaki Radio Televizia kola vakerde may but vash mangipe e maripesko e na kamipeska qhibyako numay ini vazdipe e godornipesko vash yekh sahastardo malipe.

Antropologa Iliriana Blakaj vakegrya kay o dokumentipe e Holokaustesko ano balkani sito yekh kotar umala but hari kay rodisale vash ververutne sebeya, thay kay Musei e Holokaustesko anO YATH kerela buti ano mikrohistorie thay muyale mothavipya.

“Amen manglam te dikha kova sito o qaqipe ano tereni, feri so o qaqipe ano tereni thay dinamike ano tereni buti ver siton yaverune ani bari masa kotar informacie kotar informacie kay amen konsumina ano historiake pustika, feri so o historiake pustika shay te  dikhlon buti ver upral thay yekh rigake treterune thay na nakha ano darinipe e malipeske problemyengo, numay ni malipeske dinamikengo”, vajkergya oy, mothavindoy o eksperience ano rodlaripe kerdo e mothavnencar e Holokaustesko ano balkani.

Urma Menekshe vakergya kay adikerdipe e fakultativune siklipesko ano shtar fundone shkoleano prizren dengya shaipe kay o siklovne e romane komunitetesko te siklon vash historia, kultura thay tradicia e romane komuniteteski.

“Amare tentipya siton kay o gendo e siklovnengo te bayrol thay akava siklipe te phiravgyol kotar o siklovne e yaver komunitetengo, kay te siklon vash e tradicia thay historia e romane komunitetengi”, vakegry aoy.

Sar si pe olate, leindoy pe dikhipe kay na si but detalya vash o pustika e historiake thay romana kulturake, e angazhipeya e romane intelektualengo thay ano ledeipe e Minsitria vash e Kultura puterdili romani biblioteka ano Prizren kote o resipe si kay o roma thay na roma te drabaren may buderi vash e romani qhib, historia thay te kririnen yekh empatia pedral akava komuniteti

Yaverune, Ekspozita vash Holokausti shrdingya yekh turneya ano Ratoriguno Balkani, ovindoy resipe vash vazdipe e godirnipesko vash genocidi  kay ulo ano Duyto Lumiako Maripe mamuy romani populacia thay sintya kotar germanyune nazistya. Ekspozita puterdili aniS erbia pe shrd akale bershesko, palo odova  organizisali ani Vrdloriguni Makedonia thay ani Kosova. Ano Lapidariumi e Kosovake Muzeyesko ani prishtina puterdili ano may, thay palo Prizrneo ka putergyol ani Tirana.

Avdi Misini, RTK-Radio