Etnikuna asimilaciaha – leipe o qhibyako thanutna populaciatar, o adetyengo, tradiciengo, shaipe jivdipesko, folklori, sociolojikuni thay psikolojikuni asimilacia, leipe o mentaliteto, o godinipesko, emocionalipesko, themesko spirito, religiuni asimilacia, manglape te ovelmen pe dikhipe ini o romengo fizikuno asimilipe.

Phando e fizikuna asimilaciaha, te lepara o fakto o phiripesko thay migraciako andar budere themya o romengo ani historia. Ayeka, pe amari phuv Iliryenca jivdinde ini o Trakyanya. Palo lende ale o Romakya, kola akate aqhile yekh lugo periodo, kola buhlarde piri kultura, religia, vay reciprokune ledeipea kerdili ini e fizikuni asimilacia.

Otomanyengo periodo, kova lugisalo may buderi (buderi 500 bersha), mekhle pere karakteristike pe sah Balkaneske themya. Ayeka, reciprokune ledeipea, sar thagarne thay subordinime, phiravde o generalune thay ini odola fizikune karakteristike, may shukar te phengyol odola fiziolojikune – genetikune karakteristike pe thanutni populacia.

O leparne karakteristike kerdile ini pe korkori otomanyuni populacia. Ayeka, aziatikune manushune tipestar, kola sine kale, harne, bi dikhune, vaktea, ledeipea thaneska populaciaha, gradualipea, generaciatar pe generacia, kerdile ini o diferencipya pe sah o organizmo, jip e olengo adisuno dikhipe.

O fizikune karakteristike, o fiziolojikune – genetikune karakteristike kerdile ini pe romani populacia. O Roma sarsakana sine pe subordinimi pozicia, talo yavere, ignorime, ushkarde thay qhelale tretirime, thay ayeka sine ini pe pozicia e leipesko o genetikune – fiziolojikune karakteristike. Akatar adive simen Roma kola siton yaver – yaver kotar poro dikhipe: kotar e boya – odolendar kola siton kale thay buderi kale, ji pe odola kola siton parne, ini but parne (byondune) e koloryune aykyenca, luge thay dikhune trupoa, kola na yaveringyona yaverendar.

Theripea pe dikhipe o genezake karakteristike, o trushuldipe, simen o tipikuno fenomeno pe romane familie kay e parne dadestar – datar, te oven o foshne e naparna boyaha, e kala boyaha.

Phando akalea te phengyol kay o Roma, kola poro avipe silen Indiatar, on abokar yaverisale leparne aspektyendar, on akana nashti shay phenena kay siton indusya.

prof. Ibrahim Elshani

ass. Daut Qulangji

ROMET DHE ASIMILIMI I TYRE FIZIK

Pervec asimilimit etnik – te pervetesuarit e dokeve dhe zakoneve, menyres se jetes dhe i folklorit te popullsise vendase, gjuhesor – pervetesimi i gjuhes se popullsise vendase, asimilimit sociologjik e psikologjik – pervetesimi I mentalitetit, I menyres se te menduarit, i menyres se te shprehurit emocional, i “shpirtit te popullit”, si edhe asimilimi religjioz, duhet te kihet parasysh edhe asimilimi fizik e romeve. Lidhur me kete, le te permendet fakti i levizjeve dhe dyndjeve te popujve te ndryshem gjate historise. Keshtu, ne treven tone kane qene, bashk me Iliret, edhe Thrakasit. Me pastaj, kane ardhe Romaket, te cilet kane perhapur kulturen, religjionin, por, nga marredhenia reciproke, njekohesisht eshte bere edhe asimilimi fizik.

Periudha e sundimit ottoman, e cila ka zgjate me se shumti (mbi pese shekuje), I ka lene gjurmat e veta net ere popullsine e Ballkanit. Keshtu, nga marredhenia reciproke, vecmas si sundues, si subordinues, kane bere bartjen e ndikimeve te pergjithshme, pra edhe te ndikimeve fizike, gjegjesisht ndikimeve fiziologjiko – gjenetike ne popullsine vendase.

Ndikimet e permendura jane bere edhe ne vet popullsine otomane. Keshtu, nga tipi i njerezve aziatik, te cilet kane qene te zi, te vegjel, mjafte jot e pashem, me kohe nga marredhenia me popullsine vendase, gradualisht, prej brezi ne brez, jane bere ndryshime net ere organizmin, deri te pamja e tanishme e tyre.

Ndikimet fizike, gjegjesisht fiziologjike – gjenetike jane bere edhe ne popullsine rome. Romet duke qene gjithnje ne poziten subordinuese, pra te nenshtruar, te shtypur, te keqtrajtuar, kane qene edhe ne poziten e bartjes mbi ta te ndikimeve gjenetike – fiziologjike. Prandaj, sot kemi Rom te pamjeve te ndryshme, prej atyre te cilet jane te zi dhe mjafte te zi, deri te ata te bardhe, bile edhe plotesisht bjond, me trup te pashem e te hjedhur, te cilet fare nuk dallohen nga te tjeret..

Duke i pas parasysh ndikimet trasheguese, gjegjesisht kryqezimet, si kishte per tu thene ndryshe, e kemi dukurine tipike ne familjet rome qe nga prinderit e bardhe, te kemi edhe femije me ngjyre jo te bardhe, gjegjesisht te zi.

Lidhur me kete, le te ceket se romet te cilet prejardhjen e kane nga India, nuk jane me indas, sikunder qe eshte keshtu edhe me popujt tjere, te cilet nuk jane me ata prej te cileve kane rrjedhe.

prof. Ibrahim Elshani

ass. Daut Qulangji