May buderi se yekh decenia, Kosovake institucie tentinena kay prekal o politike te laqharen e pozicia e Romengi, Ashkaliengi thay Egipqanyengi.

Nevi Strategia, trinto renduni vash kotorleipe e Romengo thay Ashkaliengo ano kosovako malipe vash periodi  kotar 2022. ji pe 2026. bersh, koya prezentisali ano septembir e bershesko 2022, mothavela lugyaripe e politikengo e Kosovake Raipesko vash keripe e multietnikune malipesko thay te kreirinel yekhune shaipya vash sah dizune. Definisale panj umala e butyake: edukipe, butyaripe thay socialuno garavipe, sastipe, thanipe thay diskriminipe.

Sah umala siton astarde sar ko nakhle strategie, numay raipeske sevaltune vakerna kay akaya strategia sitoy yaveruni feri so o godorne institucie ka ulavel financialune vastushya vash olako implementipe. Ayekha vi o ministrie thay komune siton ano obligipe te raportinen vash phriavipe e strategiako , kola ka ledeinen e kerutneya akale dokumentesko, Ofisi vash shukarno raipe pashe e Sheruneminsitreske Ofisesko. Habit Hajredini, direktori e Ofisesko vash shukarno raipe vakerla kay akaya strategia sila klaro resipya thay sigate ka iklon e raporteya vash progresi.

“Pe fakti tumen janena kay o dokumenti kova miratisalo ano Raipe akana sito ani faza e bershune implementipesko. Amen ajukera kay ano marti te iklova yekhe bershunE raporteya vash kobar implementisalo, kobar sinemen progresi. Naturipeya, akana simen but may lokhe vash te musyara o progresi feri so identifikingyam bujeti kotar o mangle ministrie thay dikha kay ko nakhlo bersh, may buderi ko trin palune maseka sine yekh bari dinamika e instituciengi vash o bukya kay kerde ano phiravipe e Akciake Planesko kay sito obligativuno vash te phiraven e strategia. Thay may buderi akala aktivtetya kay korespodinena e organizipeya amara instituciako phanglona direktune e implementipea e Strategiako. Amen akana kera buti e lokalune niveleya vash te zorakera o mekanizmya thay lokalune strukture, vash te kreirina o lokalune akciake planya, phanglo e mangipeya e komunako kay te ovel ano phanglipe e dokumenteya. Kergyola buti thay identifikina o qalardo progresi ani akaya faza e strategiake implementipesko. Sah komponente astarindoy edukipe, socialuno shukaripe, sastipe thay may buderi o angloaqhavipe thay maripe e diskriminipesko. Tumen janena kay kerdilo vi mekanizmi vash te vazdel thay promovinel o butyaripe e trin komunitetengo thay akana kera buti e strukturencar kotar e policia, ministria e Financiengi thay Transferya. May buderi ano kharipe kay kerdilo vash butyaripe e ternengo kotar 18 ji pe 25 bersha. Sitoy yekh bari gama kay kerla kharipe vash butyaripe thay amen ka kera buti khetane e Ministria vash Buti thay Financie vash te dikha kobar simen butyarne kotar akala komunitetya ano avutne dive. Kharipya kay ovna vash rekrutipe e policyengo, vash te la informacie, vash te phirava o procesya vash te butyara amare trin komuniteten Roma, Ashkalie thay Egipqanya. So may but kay ovlamen reprezentipe akava ka ovel may shukar kana vakergyola vash butyaripe numay ini reprezentipe amare komunitetengo ano institucionalune strukture. Amen kera buti vash te vazda o butyaripe akale trin komunitetengo ano sakova niveli amare instituciengo thay may buderi akalestar, ano privatuno sektori ka ovel prioriteti ekstra kay amen ka kera buti ani akaya rig” vakergya o Hajredini.

Civiluno malipe e komunitetengo sile ververutne godinipya vash e nevi strategia sar si pe nakhle eksperience. Vakerna kay musay te lelpe pe dikhipe o rekomandipya e nakhle strategiengo. Bashkim Ibsihi kotar e organizacia “Advancing Together ” vakerla kay sito skeptikuno kana dikhlona o rezultatya e neva startegiako.

“Na dikhava kay si seriozuno azghutipe vash realizipe akala strategiako.Vcahs akal;eske phenava kay ka oven sfide, numay ini ko avutne bersha, sah ji kay o politikune suibyektya kola kerna buti ano parlamenti seriozune ka len kan kay akava problemi te alsoargyol. Na sima pakyavipe  pe strategia, janindoy kay kotar 2006 kera buti ano ververutne strategie, ververutne planya thay ji akana na sinemen rezultatya” vakerla o Ibishi.

Fatmir Meneksh kotar e organizacia Durmish Aslano vakerla kay e Strategia sitoy publikuni politika thay kay o institucie musay te impementineno akciako plani vash akaya Strategia.

“Butyaripe sito prioriteti pedral o prioritetya. Te sine kay pashe 2 mile roma butyargyona vash duy bersh, odoya ver o standardi, godinipe thay akcesi e romengo kola ka khuven ano ververutne institucie ka ovelolen yaver godinipe. Palo odova iklola sastipe, edukipe, kultura thya informipe thay vazdipe e godinipesko” vakerla o Menekshe.

Umal e kulturako thay informipesko mekhlilo avri ani akaya nevi Strategia vakerla o Osman Osmani, direktori e organizaciako Nevo Koncepti.

“Yekh kotar o elementya kola mekhlile ani akaya strateguia sito puqipe e informipesko thay kulturako feri so akava si but vasno, janindoy e situacia e romane komuniteteski sar sitoy. Baro gendo e romengo sine mamuy o vastipe e alavesko „antijipsizmo “ feri so o roma siton Roma a na Gipsy“ vakergya o Osmani.

Ano Yuli e bershesko 2019 liderya e Rarotigune Balkanesko hraminde e deklaracia vash integripe e romengo ani Polonia. Hrmautno akale dokumentesko sitoy vi e Kosova, kote obligisali ano bayaripe e butyaripesko e Romengo, legalizicipe e sah naformalune thanipyengo kote jivdinena o roma, siguripe e savahtune beshipesko, bayaripe e hramipeska nuktako thay agoripe e fundone skoluipesko ji pe 90%, siguripe e civilune registripesko, zoralipe e themeske strukturengo vash maripe e diskriminaciako pe roma.